به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، مطالعات و نگاه های معطوف به مناسبات در علوم دینی و حوزه ها ضعیف است. این در حالی است که مناسبات علمی، چارچوب ساز و تأثیرگذار و به تعبیری شاکله ساز است. اگر بپذیریم که خروجی ها از درون این شاکله، کیان و هویت و عینیت خود را از حیث نوع و شکل و شمایل پیدا می کنند، خواهیم دید که چنین شاکله ای گاه در یک وضع ناهنجار بوده. بنابراین، مطالعات مربوط به مناسبات برخی علما در وضعیت کنونی چندان مطلوب به نظر نمی رسد.
برای بحث مناسبات علما در تقریب مذاهب دست کم سه حوزه را می توان تعریف کرد:
یک: مناسبات علما با مسئولین؛
دو: مناسبات علما و مردم؛
سه: مناسبات بین علما.
مناسبات علما با علمای دیگر ادیان را نیز می توان به این سه حوزه افزود؛ اما موضوع این بحث، مناسبات علمای شیعه و سنّی با یکدیگر است.
مناسبات علما را در دو ساحت علم و عمل می توان بررسی کرد. ساحت علم، نیازمند اصولی است که اگر همه یا بخشی از این اصول رعایت نشود، نباید مناسبات علمای شیعه و سنی را مناسبات درستی بدانیم.
برخی از این اصول عبارتند از:
یک: اصل برآمدن از مشترکات
بعد از انقلاب اسلامی و در فضای تقریب، به کلمۀ "مشترکات" فراوان پرداخته شد؛ ولی شاید مظلوم ترین واژه ای که در فضای تقریب وجود دارد، همین واژه است؛ زیرا چه از لحاظ علمی و چه از لحاظ کارکردی و توصیفی، چندان بدان پرداخته نشد. برآمدن از اشتراک، حداقل دو محور اساسی دارد: یکی این که همیشه بین دو نفر مشترکاتی هست؛ دو، این که تصور نشود تمرکز بر اشتراک و برآمدن از اشتراک، امری کم اثر و کم عمق است؛ بلکه نقشی اساسی در همگرایی دارد.
دو: اصل اعتقاد بر این که اشتراک پُرلایه و پرظرفیت است.
سه: اصل اجتناب از رویکرد اهتدایی
بسیاری افراد در مناسبات خود با دیگران، این رویکرد را دارند که می خواهیم طرف مقابل را به هدایت نزدیک کنیم؛ در حالی که مناسبات علمی ربطی به هدایت ندارد.
چهار: اصل اخلاقی انصاف
در برخی مناسبات و دادوستدهای علمی میان علمای مذاهب، اصل انصاف فراموش می شود؛ حال آن که باید در مقابل اهل سنت و سخنان آنان انصاف به خرج داد؛ زیرا عالمان اهل سنت سه دسته اند:
دستۀ اول: سلفی های افراطی که به هیچ وجه به بحث راه نمی دهند؛
دستۀ دوم: کسانی که اصلاً گفتگو نمی کنند؛ البته خشک مغز و منافی با گفتگو هم نیستند؛
دستۀ سوم: نسل جدید اهل سنت است که جویای علم، وحدت و مناسبات درست می باشند. این دسته، منصف و پیگیر مطالب حق هستند.
آن چه که فضای گفتگو و مناسبات علما را در تقریب مذاهب تنگ و تیره کرده، عمدتا دو چیز است؛
یک: نزدیک شدن اهتدایی؛
دو: افکار افراطی سلفی ها.
البته پدید آمدن چنین وضعیتی تا حدودی به خود ما هم برمی گردد؛ چون فضا را تیره و تار کرده و به دست آن ها می دهیم.
منبع: نمایه، چکیده نشست های علمی حوزوی، دفتر چهارم، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلّغی.
